Baza przeładunkowa zwierząt w Zebrzydowicach |
|

W tym celu w okresie międzywojennym wybudowano niezadaszoną rampę oraz budynek z muru pruskiego mieszczący pomieszczenia dla obsługi. Budynek i częściowo rampa były podpiwniczone. Wobec wzrastającej liczby zwierząt transportowanych koleją po roku 1945 obiekt ten mógł zapewnić tylko bardzo prymitywne warunki obsługi i załadunku, wobec czego Ministerstwo Handlu Zagranicznego, Ministerstwo Komunikacji i Ministerstwo Rolnictwa podjęły w latach 70. XX wieku decyzję o budowie nowej bazy przeładunkowej zwierząt w Zebrzydowicach. Pierwotne obiekty działały do końca roku 1976, kiedy to oddano wstępnie nową bazę, a następnie zostały wyburzone. Ich pozostałością są fragmenty betonowej rampy istniejące do dziś tuż za ogrodzeniem dawnej bazy.

Zaprojektowano, a następnie oddano do użytku następujące obiekty nowej bazy:
- dwie dwukrawędziowe zadaszone i oświetlone rampy załadunkowe o długości 180 metrów, umożliwiające jednoczesny załadunek 70-80 wagonów. Rampy wyposażone zostały w kuchnię mleczną do przyrządzania paszy dla cieląt, koryta do pojenia zwierząt z wodą podgrzewaną do 15°C, magazyny i chłodnie paszowe, kojce dla zwierząt pozwalające na segregację zgodną z rozmieszczeniem w wagonach, punkty poboru wody pitnej i przemysłowej. Pomiędzy kojcami zaplanowano korytarz komunikacyjny, a zastosowana nawierzchnia umożliwiała łatwe czyszczenie i dezynfekcję.
- oborę na 240 zwierząt przeznaczoną do przetrzymywania zwierząt dowożonych do bazy samochodami w celu skompletowania transportu. Obiekt o kubaturze 15247 m³ i powierzchni użytkowej 1913 m² wyposażono w dwustronne rampy umożliwiające wyładunek i załadunek oraz magazyny pasz. Zastosowano stanowiska bezściołowe, instalację ogrzewania pomieszczeń i mechanicznego usuwania obornika.
- chlewnię na 200 sztuk tuczników o kubaturze 3258 m³ i powierzchni użytkowej 586 m² z instalacją grzewczą oraz własnym magazynem paszowym na poddaszu. Stosowano tu pełnodawkowe mieszanki paszowe według licencji włoskiej oraz własne receptury żywienia oparte na życie i bobiku.
- budynek ubojni sanitarnej zaopatrzony w stosowne urządzenia, laboratorium i chłodnię
- punkt zbiórki zwierząt padłych
- garaż samochodu do dezynfekcji
- odbiorniki odchodów zwierzęcych w tym opróżnianej co 2 tygodnie gnojowni oraz 5 podziemnych zbiorników na gnojówkę
- magazyn podręczny wykorzystywany przez Przedsiębiorstwo Obrotu Zwierzętami Hodowlanymi, Zakłady Mięsne i PKP
- budynek administracyjno-noclegowy, mieszczący pomieszczenia biurowe dla przedsiębiorstw użytkujących bazę, polskich i czechosłowackich granicznych lekarzy weterynarii, noclegownię na 15 miejsc (pokoje jedno i dwuosobowe) i hotel dzienny w postaci poczekalni z bufetami i urządzeniami sanitarnymi. W piwnicach urządzono centralną kotłownię. Swoje siedziby miały tu: Graniczny Inspektorat Weterynarii, Przedsiębiorstwo Obrotu Zwierzętami Hodowlanymi w Bytomiu, Zakłady Mięsne w Cieszynie, Centrala Handlu Zagranicznego „Animex”, Przedsiębiorstwo Transportowe „C. Hartwig”, Przedsiębiorstwo Kontroli Ładunków „Poleargo”, Spółdzielnia Inwalidów PKP, a sam budynek umożliwiał zatrudnienie w administracji i obsłudze 48 osób
- stację transformatorową
- oczyszczalnię ścieków

- tor nr 200: 390 mb
- tor nr 201: 350 mb
- tor nr 202: 325 mb
- tor nr 203: 325 mb
- tor nr 204: 310 mb
Poza tym zastosowano 4 rozjazdy pojedyncze typu S42 i jeden typu S49, pięć żelbetowych kozłów oporowych i wykonano 4 przejazdy z płyt.
Ogólny koszt zamierzenia inwestycyjnego wg cen z roku 1971 wyniósł 99261,1 tys. zł, w tym 41485,1 tys. zł przypadło na układ torowy i drogowy wraz z przepustami. Budowę wykonało w latach 1976-1977 Przedsiębiorstwo Robót Kolejowych nr 5 w Katowicach i Przedsiębiorstwo Budownictwa Rolniczego w Bielsku-Białej (roboty kubaturowe).
Oddanie do użytku nowej bazy (zwanej w okolicy „byczą rampą”) pozwoliło znacznie zwiększyć odprawiane stąd transporty zwierząt (przykładowo w roku 1976 odprawiono stąd 184 286 szt. bydła, a w roku 1980 już 421 428 szt.), a także znacząco poprawić dobrostan transportowanych zwierząt. Były one przewożone w wagonach dwu lub czteroosiowych, a z zebrzydowickiej rampy odjeżdżały transporty koni, bydła, świń, owiec, zajęcy, kuropatw i bażantów do większości krajów europejskich, a także do Maroka czy Libii. Szczytowy okres transportów to lata 80. XX wieku, a ostatnie większe przewozy związane były z I wojną w Zatoce Perskiej na przełomie lat 1990/91 (transporty bydła do Turcji, na potrzeby wojsk amerykańskich). Następnie zaprzestano transportów koleją ze względu na znaczne zwiększenie kwot frachtu wagonów przez PKP i przestawiono się na tańszy transport samochodowy. W latach 90. XX wieku ośrodek przekształcono w Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe „Agrosped”, jednak w tym okresie już nie prowadzono żadnych transportów koleją.
Do maja 2012 roku „Agrosped” w Zebrzydowicach zajmował się specjalistycznymi usługami w zakresie obsługi długodystansowych transportów ze zwierzętami i prowadził zatwierdzony przez Inspekcję Weterynaryjną punkt odpoczynku zwierząt przeznaczonych do wysyłki poza granice kraju. Obecnie obiekty dawnej bazy zajmowane są przez różne podmioty gospodarcze nie związane w żaden sposób z transportem zwierząt.
Sama bocznica odgałęziała się od linii 93 w kierunku granicy państwa w okolicy km 77,6. Tor zabezpieczony był wykolejnicą i przebiegał następnie równolegle do linii 93 tworząc tor wyciągowy o długości 300 metrów zakończony żelbetonowym kozłem w okolicy ulicy Skotnickiej. W przebiegu tego toru wybudowano betonowy wiadukt nad ulicą Jutrzenki. Fragment ten był wykorzystywany jeszcze wiele lat po zamknięciu bazy przeładunkowej - po obu stronach toru składowano żwir czy ziemię.
Zasadniczą część bocznicy tworzyły cztery rozgałęziające się tory wpadające przez cztery bramy na teren bazy i przebiegające następnie wzdłuż zadaszonych ramp załadowczo-wyładowczych. Tory te zakończone były żelbetowymi kozłami. Wzdłuż torowiska poza terenem bazy zamontowano oświetlenie (obecnie częściowo rozszabrowane). Istniał jeszcze piąty tor, który nie wchodził na teren zakładu - była to pozostałość po pierwotnej rampie rozebranej pod koniec lat 70. XX wieku - po jej likwidacji został skrócony i zakończony kozłem oporowym. W pobliżu dawnego przebiegu tegoż toru zlokalizowany jest schron obserwacyjny z okresu II wojny światowej.
W lutym 2025 roku w związku z modernizacją i przebudową stacji w Zebrzydowicach wyburzono wiadukt nad ulicą Jutrzenki, na którym przebiegał tor prowadzący do dawnej bazy. Tym samym definitywnie zakończono istnienie bocznicy.
Przeczytaj też relację z wycieczki na teren bazy z marca 2012 roku.

Galeria (kliknij aby powiększyć zdjęcie)
Autor pragnie podziękować Pani Krystynie Szczotka oraz Panu lek. wet. Janowi Wałachowi za przekazane materiały źródłowe i cenne informacje.
Autorem opisu i zdjęć z października 2010 roku jest Maciej Dembiniok.
Zaktualizowano 27 kwietnia 2025 roku
Copyright © Koleje Śląska Cieszyńskiego 2007-
Koleje Śląska Cieszyńskiego Koleje Śląska Cieszyńskiego Koleje Śląska Cieszyńskiego Koleje Śląska Cieszyńskiego Koleje Śląska Cieszyńskiego Koleje Śląska Cieszyńskiego Koleje Śląska Cieszyńskiego
Koleje Śląska Cieszyńskiego Koleje Śląska Cieszyńskiego Koleje Śląska Cieszyńskiego Koleje Śląska Cieszyńskiego Koleje Śląska Cieszyńskiego Koleje Śląska Cieszyńskiego Koleje Śląska Cieszyńskiego