


Bezpośrednim wagonem z Cieszyna do Lwowa (i z powrotem) |
Maciej Dembiniok |
Lwów - trzecie co do wielkości miasto II Rzeczypospolitej, stolica województwa, jeden z głównych ośrodków nauki, kultury i sztuki kraju oraz znaczący ośrodek uniwersytecki oraz Cieszyn - miasteczko na skraju województwa śląskiego, od roku 1921 podzielone granicą państwową, która spowodowała jego upadek, nasilający się jeszcze podczas wielkiego kryzysu. Co je łączyło? Odpowiedź nieoczywista - połączenie kolejowe w postaci bezpośrednich wagonów kursujących z Cieszyna do Lwowa i z powrotem. To interesujące połączenie nie było tylko epizodem w historii kolei - funkcjonowało przez 14 lat i umożliwiało mieszkańcom Cieszyna bezpośrednią podróż nie tylko do Lwowa, ale także innych miast na trasie: Oświęcimia, Chrzanowa, Krakowa, Tarnowa, Rzeszowa i Przemyśla, a mieszkańcom Lwowa dawało możliwość podróży po przesiadce w Czeskim Cieszynie np. do Budapesztu, Belgradu, Stambułu czy Splitu.
Od momentu podziału miasta granicą państwową i pozostawienia głównej stacji kolejowej po stronie czechosłowackiej władze Cieszyna zwracały uwagę na powstały problem komunikacyjny: niewystarczającą pojemność stacji Cieszyn-Bobrówka (obecnie stacja Cieszyn) w stosunku do potrzeb miasta, jej ubogą infrastrukturę (zaledwie jedna rampa towarowa) i brak bezpośrednich połączeń kolejowych głównie z Górnym Śląskiem, ale także resztą kraju. Tematy te były regularnie podejmowane na posiedzeniach Rady Gminnej miasta Cieszyna, a stosowne monity wysyłane do władz wojewódzkich i organów kolei. Kwestią kluczową stał się brak miejsca na budowę nowego dworca (właśnie m.in. z tego powodu przyłączono do Cieszyna Bobrek) oraz brak funduszy. Ostatecznie dworzec frachtowy ze stosowną infrastrukturą oddany został do użytku dopiero w roku 1933, a linię w zamysłach łączącą miasto z resztą Śląska (do Moszczenicy przez Zebrzydowice) uruchomiono w latach 1934-1935. W międzyczasie odbyto szereg spotkań, na których władze wiele obiecywały, jednakże niewiele się działo. Jedną z ważniejszych wizyt były odwiedziny Ministra Kolei Żelaznych Kazimierza Tyszki 16 maja 1924 roku. Stwierdził on, że faktycznie stan stacji i dworca w Cieszynie jest krytyczny, wysłuchał także skarg władz miejskich na brak bezpośrednich połączeń z resztą regionu, w szczególności z Rybnikiem, a także delegacji z Ustronia, Istebnej, Jaworzynki i Koniakowa domagającej się budowy kolei z Ustronia przez Wisłę do Istebnej i Milówki. Minister „zajął życzliwe stanowisko” w stosunku do wszystkich postulatów, ale jedynym natychmiast widocznym rezultatem tejże wizyty było uruchomienie grupy wagonów bezpośrednich z Czeskiego Cieszyna przez Cieszyn do Lwowa i z powrotem.
Idea wagonów bezpośrednich nie była wówczas niczym nowym - umożliwiały one dojazd do miejsca docelowego bez konieczności przesiadek po drodze, ale za cenę dłuższych postojów związanych z rozpinaniem wagonów i podłączaniem do innego składu. Cieszyńskie wagony bezpośrednie do Lwowa kursowały codziennie i były to wagony 1, 2 i 3 klasy. Ich trasa wiodła z Czeskiego Cieszyna przez Cieszyn, Bielsko, Dziedzice, Oświęcim, Chrzanów, Trzebinię, Kraków, Tarnów, Dębicę, Rzeszów, Przeworsk, Jarosław i Przemyśl do Lwowa, do pokonania miały 483 kilometry i były prowadzone przez cztery pociągi: Cieszyn - Bielsko, Bielsko - Dziedzice, Dziedzice - Kraków i Kraków - Lwów.

Tabela 1. Zestawienie kursów wagonów bezpośrednich i pociągów bezpośrednich Czeski Cieszyn - (Cieszyn) - Lwów
Rozkład jazdy | Odjazd ze stacji Czeski Cieszyn (Cieszyn) | Przyjazd do stacji Lwów | Czas przejazdu Czeski Cieszyn (Cieszyn) - Lwów | Klasa wagonów | Liczba pociągów prowadzących wagony | Uwagi |
lato 1925 | 5:30 (6:00) | 22:00 | 16 godzin 30 minut (16 godzin) | 1, 2 i 3 klasa | 4 | |
zima 1926 | 5:30 (5:45) | 21:30 | 16 godzin (15 godzin 45 minut) | 1, 2 i 3 klasa | 4 | |
lato 1927 | 5:35 (5:58) | 21:00 | 15 godzin 25 minut (15 godzin 2 minuty) | 1, 2 i 3 klasa | 4 | |
zima 1927 | 5:35 (5:58) | 21:00 | 15 godzin 25 minut (15 godzin 2 minuty) | 1, 2 i 3 klasa | 4 | |
lato 1928 | 5:35 (5:53) | 21:10 | 15 godzin 35 minut (15 godzin 17 minut) | 1, 2 i 3 klasa | 4 | |
zima 1928 | 5:35 (5:53) | 21:10 | 15 godzin 35 minut (15 godzin 17 minut) | 1, 2 i 3 klasa | 4 | |
lato 1929 | 5:25 (5:30) | 21:25 | 16 godzin (15 godzin 55 minut) | 1, 2 i 3 klasa | 4 | |
zima 1929 | 5:25 (5:30) | 21:25 | 16 godzin (15 godzin 55 minut) | 1, 2 i 3 klasa | 4 | |
lato 1930 | 5:35 (5:40) | 21:15 | 15 godzin 40 minut (15 godzin 35 minut) | 1, 2 i 3 klasa | 4 | |
lato 1931 | 5:25 (5:30) | 19:50 | 14 godzin 25 minut (14 godzin 20 minut) | 1, 2 i 3 klasa | 4 | |
lato 1932 | 6:10 (6:22) | 21:10 | 15 godzin (14 godzin 48 minut) | 1, 2 i 3 klasa | 4 | |
lato 1933 | - | - | - | - | - | wagonów bezpośrednich nie uruchomiono |
lato 1934 | 6:11 (6:24) | 20:20 | 14 godzin 9 minut (13 godzin 56 minut) | 1, 2 i 3 klasa | 4 | |
lato 1935 | 5:56 (6:15) | 20:38 | 14 godzin 42 minuty (14 godzin 23 minuty) | 1, 2 i 3 klasa | 2 | wagony dołączane w Bielsku do pociągu bezpośredniego Bielsko - Lwów |
lato 1936 | - (21:00) | 6:36 | 9 godzin 36 minut | 2 i 3 klasa, sypialny | 3 | trasa przez Zebrzydowice, stacja początkowa Cieszyn |
zima 1936 | - (21:00) | 6:36 | 9 godzin 36 minut | 2 i 3 klasa, sypialny | 3 | trasa przez Zebrzydowice, stacja początkowa Cieszyn |
lato 1937 | 19:45 (20:11) | 6:20 | 10 godzin 35 minut (10 godzin 9 minut) | 1, 2 i 3 klasa, sypialny | 4 | trasa przez Bielsko |
jesień 1937 | 19:45 (20:11) | 6:20 | 10 godzin 35 minut (10 godzin 9 minut) | 1, 2 i 3 klasa, sypialny | 4 | trasa przez Bielsko |
zima 1937 | - | - | - | - | - | wagonów bezpośrednich nie uruchomiono (tylko pociąg bezpośredni Bielsko - Lwów) |
lato 1938 | 17:30 (17:49) | 7:35 | 14 godzin 5 minut (13 godzin 46 minut) | 2 i 3 klasa | 1 | pociąg bezpośredni Czeski Cieszyn - Lwów |
zima 1938 | 17:30 (17:49) | 7:35 | 14 godzin 5 minut (13 godzin 46 minut) | 2 i 3 klasa | 1 | pociąg bezpośredni Czeski Cieszyn - Lwów |
lato 1939 | 17:28 (17:36) | 7:35 | 14 godzin 7 minut (13 godzin 59 minut) | 2 i 3 klasa | 1 | pociąg bezpośredni Cieszyn Zachodni - Lwów |
Jeśli chodzi o relację przeciwną to przez pierwsze dwa lata (1925 i 1926) osiągnięto czas przejazdu ze Lwowa do Cieszyna rzędu 14 godzin i 45 minut, który niestety wydłużył się w roku 1927 przez przymusowy postój na stacji w Krakowie trwający ponad dwie godziny. W kolejnych latach starano się go skrócić dochodząc w roku 1932 do 14 godzin i 4 minut. W roku 1933 uruchomiono pociąg bezpośredni Lwów - Czeski Cieszyn z czasem przejazdu 12 godzin i 51 minut, aby w lecie 1934 powrócić do wagonów bezpośrednich. Do zimy 1935 roku wagony te wyjeżdżały ze Lwowa w godzinach rannych, aby przybyć do Cieszyna wieczorem. Po otwarciu 1 grudnia 1935 roku odcinka z Zebrzydowic do Cieszyna postanowiono zmienić trasę grupy wagonów Lwów - Cieszyn właśnie przez Zebrzydowice (czas przejazdu 9 godzin i 29 minut, pociągi Lwów - Kraków i Kraków - Zebrzydowice zatrzymywały się tylko na ważniejszych stacjach). Co ciekawe uruchomiono także wówczas bezpośredni pociąg Lwów - Czeski Cieszyn przez Bielsko przyjeżdżający do Cieszyna o 22:51. Grupa wagonów kursująca przez Zebrzydowice nie docierała jednak do Czeskiego Cieszyna (skąd wyruszały liczne pociągi w dalsze rejony Europy) i nie cieszyła się zapewne wystarczającym zainteresowaniem, skoro już w letnim rozkładzie jazdy na rok 1937 powrócono do trasy wiodącej przez Bielsko. Zmieniono jednak godziny wyjazdu i przyjazdu na nocne wprowadzając równocześnie wagon sypialny. Tym sposobem wyjeżdżając ze Lwowa późnym wieczorem w Cieszynie można było się znaleźć około 9:38. Od lata 1938 roku do 31 sierpnia 1939 roku funkcjonował bezpośredni pociąg Lwów - Czeski Cieszyn (Cieszyn Zachodni) z czasem przejazdu do Cieszyna poniżej 12 godzin.
Tabela 2. Zestawienie kursów wagonów bezpośrednich i pociągów bezpośrednich Lwów - Cieszyn - (Czeski Cieszyn)
Rozkład jazdy | Odjazd ze stacji Lwów | Przyjazd do stacji Cieszyn (Czeski Cieszyn) | Czas przejazdu Lwów - Cieszyn (Czeski Cieszyn) | Klasa wagonów | Liczba pociągów prowadzących wagony | Uwagi |
lato 1925 | 7:40 | 22:30 (22:50) | 14 godzin 45 minut (15 godzin 5 minut) | 1, 2 i 3 klasa | 4 | |
zima 1926 | 7:45 | 22:30 (22:47) | 14 godzin 45 minut (15 godzin 2 minuty) | 1, 2 i 3 klasa | 4 | |
lato 1927 | 7:45 | 23:58 (0:10) | 16 godzin 13 minut (16 godzin 25 minut) | 1, 2 i 3 klasa | 4 | |
zima 1927 | 7:45 | 23:58 (0:10) | 16 godzin 13 minut (16 godzin 25 minut) | 1, 2 i 3 klasa | 4 | |
lato 1928 | 7:30 | 22:20 (22:45) | 14 godzin 50 minut (15 godzin 15 minut) | 1, 2 i 3 klasa | 4 | |
zima 1928 | 7:30 | 22:20 (22:45) | 14 godzin 50 minut (15 godzin 15 minut) | 1, 2 i 3 klasa | 4 | |
lato 1929 | 7:30 | 22:20 (22:45) | 14 godzin 50 minut (15 godzin 15 minut) | 1, 2 i 3 klasa | 4 | |
zima 1929 | 7:30 | 22:20 (22:45) | 14 godzin 50 minut (15 godzin 15 minut) | 1, 2 i 3 klasa | 4 | |
lato 1930 | 7:30 | 22:26 (22:45) | 14 godzin 56 minut (15 godzin 15 minut) | 1, 2 i 3 klasa | 4 | |
lato 1931 | 8:00 | 22:17 (22:35) | 14 godzin 17 minut (14 godzin 35 minut) | 1, 2 i 3 klasa | 4 | |
lato 1932 | 7:40 | 21:44 (21:55) | 14 godzin 4 minuty (14 godzin 15 minut) | 1, 2 i 3 klasa | 4 | |
lato 1933 | 8:35 | 21:26 (21:41) | 12 godzin 51 minut (13 godzin 6 minut) | 1, 2 i 3 klasa | 1 | pociąg bezpośredni Lwów - Czeski Cieszyn |
lato 1934 | 8:35 | 22:08 (22:24) | 13 godzin 33 minuty (13 godzin 49 minut) | 1, 2 i 3 klasa | 4 | |
lato 1935 | 9:00 | 22:07 (22:24) | 13 godzin 7 minut (13 godzin 24 minuty) | 1, 2 i 3 klasa | 4 | |
lato 1936 | 8:55 | 22:51 (23:09) | 13 godzin 56 minut (14 godzin 14 minut) | 1, 2 i 3 klasa | 1 | pociąg bezpośredni Lwów - Czeski Cieszyn przez Bielsko |
lato 1936 | 23:45 | 9:14 (-) | 9 godzin 29 minut | 2 i 3 klasa | 3 | trasa przez Zebrzydowice, stacja końcowa Cieszyn |
zima 1936 | 23:45 | 9:14 (-) | 9 godzin 29 minut | 2 i 3 klasa | 3 | trasa przez Zebrzydowice, stacja końcowa Cieszyn |
lato 1937 | 23:45 | 9:38 (9:58) | 9 godzin 53 minuty (10 godzin 13 minut) | 1, 2 i 3 klasa, sypialny | 4 | trasa przez Bielsko |
jesień 1937 | 23:45 | 9:38 (9:58) | 9 godzin 53 minuty (10 godzin 13 minut) | 1, 2 i 3 klasa, sypialny | 4 | trasa przez Bielsko |
zima 1937 | 21:43 | 9:38 (9:58) | 11 godzin 55 minut (12 godzin 15 minut) | 1, 2 i 3 klasa, sypialny | 4 | trasa przez Bielsko |
lato 1938 | 21:43 | 9:41 (9:54) | 11 godzin 58 minut (12 godzin 11 minut) | 2 i 3 klasa, sypialny | 1 | pociąg bezpośredni Lwów - Czeski Cieszyn |
zima 1938 | 21:43 | 9:41 (9:54) | 11 godzin 58 minut (12 godzin 11 minut) | 2 i 3 klasa, sypialny | 1 | pociąg bezpośredni Lwów - Czeski Cieszyn |
lato 1939 | 21:42 | 9:41 (9:48) | 11 godzin 57 minut (12 godzin 6 minut) | 2 i 3 klasa, sypialny | 1 | pociąg bezpośredni Lwów - Cieszyn Zachodni |


Bibliografia:
Protokoły z posiedzeń Rady Gminnej miasta Cieszyna 1922-1925
„Gwiazdka Cieszyńska”, nr 40, 1924, str. 3
„Gazeta Lwowska”, nr 125, 1925, str. 4
A. Dobiecki, Reforma taryfy osobowej na P.K.P., „Inżynier Kolejowy”, nr 10 (122), 1934, str. 234-236
Urzędowy rozkład jazdy ważny od 5 czerwca 1925, Polskie Towarzystwo Księgarni Kolejowych „Ruch”, 1925, Warszawa
Urzędowy rozkład jazdy ważny od 1 października 1926, Polskie Towarzystwo Księgarni Kolejowych „Ruch”, 1926, Warszawa
Urzędowy rozkład jazdy ważny od 15 maja 1927, Polskie Towarzystwo Księgarni Kolejowych „Ruch”, 1927, Warszawa
Urzędowy rozkład jazdy ważny od 1 października 1927, Polskie Towarzystwo Księgarni Kolejowych „Ruch”, 1927, Warszawa
Urzędowy rozkład jazdy ważny od 15 maja 1928, Polskie Towarzystwo Księgarni Kolejowych „Ruch”, 1928, Warszawa
Urzędowy rozkład jazdy ważny od 1 października 1928, Polskie Towarzystwo Księgarni Kolejowych „Ruch”, 1928, Warszawa
Urzędowy rozkład jazdy ważny od 15 maja 1929, Polskie Towarzystwo Księgarni Kolejowych „Ruch”, 1929, Warszawa
Urzędowy rozkład jazdy ważny od 1 października 1929, Polskie Towarzystwo Księgarni Kolejowych „Ruch”, 1929, Warszawa
Urzędowy rozkład jazdy ważny od 15 maja 1930, Polskie Towarzystwo Księgarni Kolejowych „Ruch”, 1930, Warszawa
Urzędowy rozkład jazdy ważny od 15 maja 1931, Polskie Towarzystwo Księgarni Kolejowych „Ruch”, 1931, Warszawa
Urzędowy rozkład jazdy ważny od 22 maja 1932, Polskie Towarzystwo Księgarni Kolejowych „Ruch”, 1932, Warszawa
Urzędowy rozkład jazdy ważny od 15 maja 1933, Polskie Towarzystwo Księgarni Kolejowych „Ruch”, 1933, Warszawa
Urzędowy rozkład jazdy i lotów ważny od 15 maja 1934, Polskie Towarzystwo Księgarni Kolejowych „Ruch”, 1934, Warszawa
Urzędowy rozkład jazdy i lotów ważny od 15 maja do 1 września 1935 r., Polskie Towarzystwo Księgarni Kolejowych „Ruch”, 1935, Warszawa
Urzędowy rozkład jazdy i lotów ważny od 15 grudnia 1936 r. do 21 maja 1937 r., Polskie Towarzystwo Księgarni Kolejowych „Ruch”, 1936, Warszawa
Urzędowy rozkład jazdy i lotów ważny od 22 maja do 5 września 1937 r., Polskie Towarzystwo Księgarni Kolejowych „Ruch”, 1937, Warszawa
Urzędowy rozkład jazdy i lotów ważny od 6 września do 14 grudnia 1937 r., Polskie Towarzystwo Księgarni Kolejowych „Ruch”, 1937, Warszawa
Urzędowy rozkład jazdy i lotów ważny od 15 grudnia 1937 r. do 14 maja 1938 r., Polskie Towarzystwo Księgarni Kolejowych „Ruch”, 1937, Warszawa
Urzędowy rozkład jazdy i lotów ważny od 15 maja do 1 października 1938 r., Polskie Towarzystwo Księgarni Kolejowych „Ruch”, 1938, Warszawa
Urzędowy rozkład jazdy i lotów ważny od 2 października 1938 r. do 14 maja 1939 r., Polskie Towarzystwo Księgarni Kolejowych „Ruch”, 1938, Warszawa
Urzędowy rozkład jazdy ważny od 15 maja do 7 października 1939 r., Polskie Towarzystwo Księgarni Kolejowych „Ruch”, 1939, Warszawa
Opublikowano 23 września 2018 roku
Copyright © Koleje Śląska Cieszyńskiego 2007-