Most kolejowy na Olzie w Cieszynie

Maciej Dembiniok

Jedyna przeprawa kolejowa na rzece Olzie w Cieszynie powstała podczas budowy Kolei Miast Śląskich i Galicyjskich z Kojetína przez Cieszyn do Bielska. W roku 1888 oddano do użytku na tzw. Małej Łące stalowy most o nitowanej, kratownicowej konstrukcji. Składał się on z trzech przęseł ułożonych na dwóch przyczółkach i na dwóch filarach, a poprowadzono nim jeden tor. Ruch na moście zwiększył się po 1 września 1914 roku, kiedy uruchomiono linię z Kończyc (obecnie Ostrava-Kunčice) przez Suchą do Cieszyna. Za mostem na prawym brzegu rzeki wybudowano odgałęzienie toru biegnące w kierunku północnym i zmierzające od obecnej stacji Cieszyn Marklowice. Na potrzeby tejże linii wybudowano również kolejny most na rzece Olzie umiejscowiony w okolicach Marklowic koło Cieszyna.

Po podziale Śląska Cieszyńskiego na część polską i czechosłowacką 28 lipca 1920 roku most stał się granicznym. Tory odgałęzienia do Marklowic przekazane zostały stronie czechosłowackiej i do ok. roku 1925 tą eksterytorialną trasą kursowały tranzytowe pociągi z Czeskiego Cieszyna do Kończyc. W okresie międzywojennym na moście utrzymywano osobowy i towarowy kolejowy ruch transgraniczny, a po stronie polskiej wybudowano obok toru strażnicę Straży Granicznej (budynek istnieje do dziś).

Wycofujące się z Cieszyna Wojsko Polskie wysadziło prawobrzeżny filar mostu 1 września 1939 roku o godzinie 14. Po wkroczeniu wojsk niemieckich obiekt został odbudowany przez kompanię pionierów 45 dywizji piechoty Wehrmachtu. 3 maja 1945 roku most został ponownie wysadzony w powietrze przez wycofujące się wojska niemieckie.

Po wojnie szybko podjęto się jego odbudowy, jednak nowy most był już konstrukcją spawaną. W okresie powojennym wybudowano także posterunek Wojsk Ochrony Pogranicza nad torem wyposażony w reflektor i stojak na karabin automatyczny. Pociągi towarowe rozpoczęły kursowanie przez most 4 sierpnia 1946 roku, a ruch pociągów osobowych był utrzymywany w okresie powojennym od 7 października 1946 roku do 6 października 1951 roku (w schyłkowym okresie były to dwie pary pociągów). Po roku 1951 prowadzono mostem wyłącznie ruch towarowy.

Rozkład jazdy pociągów osobowych na odcinku Cieszyn - Český Těšín ważny od 9 maja 1948 roku

Połączenia osobowe na cieszyńskim moście przywrócono dopiero w roku 1995. Prace nad rewitalizacją i elektryfikacją toru łączącego stacje Cieszyn i Český Těšín przez most na Olzie przeprowadzono w roku 1994, a 28 lutego 1995 roku uroczyście zainaugurowano połączenia z Czeskim Cieszynem. Odprawę celną i paszportową przeprowadzano na dworcu w Czeskim Cieszynie, a peron pierwszy czeskocieszyńskiego dworca przyjmował pociągi międzynarodowe. Do Czeskiego Cieszyna przez most na Olzie kursowały pociągi z Bielska-Białej, ale także z Katowic (od rozkładu jazdy edycji 1996/97 do 2004/05 kursujące dalej do Żyliny). Od momentu przystąpienia Polski do układu z Schengen 21 grudnia 2007 roku zniesiono kontrolę paszportową. Po likwidacji połączeń Cieszyna z Bielskiem 10 stycznia 2009 roku utrzymywano jeszcze pociąg przyspieszony „Cieszynka”, który kursował z Katowic do Czeskiego Cieszyna i z powrotem, ale z rozkładem jazdy wprowadzonym 13 grudnia 2009 roku zawieszono całkowicie ruch pasażerski na moście. Sytuacja ta utrzymywała się do 13 grudnia 2015 roku, kiedy to Koleje Czeskie w nowym rozkładzie jazdy wydłużyły trasy swoich pociągów z Frydka-Mistka do Cieszyna. Uruchomiono sześć par pociągów kursujących przez most w takcie dwugodzinnym.

W roku 2006 w ramach projektu Unii Europejskiej „Ciesz się Cieszynem - Ogród dwóch brzegów” pojawiły się plany przebudowy mostu kolejowego poprzez dobudowanie części dostępnej dla pieszych i rowerzystów. Budowa nie została jednak zrealizowana wobec braku uzyskania dotacji pieniężnej.

Obecnie kolejowy most graniczny na rzece Olzie w Cieszynie ma długość 65,24 m i składa się z trzech przęseł mostowych, a konstrukcja nośna jest ułożona na dwóch przyczółkach i na dwóch filarach. Granica państwa przebiega środkiem koryta rzeki i przecina środkowe przęsło mostowe w km 40,181 według kilometraża PKP PLK S.A. i w km 139,112 wg kilometraża SŽDC. Przęsło to o długości 21 metrów jest wspólną własnością SŽDC i PKP PLK S.A. Pozostałe przęsła na obydwu stronach mostu są równe i wykonane jako blachownice spawane, jednotorowe z jazdą dołem.

Opracowano na podstawie:

F. Halski-Hess W przededniu agresji w: Kalendarz Cieszyński 1987
Kronika města Český Těšín
Miejscowe Porozumienie Graniczne regulujące zarządzanie infrastrukturą kolejową dla prowadzenia i organizowania ruchu kolejowego na odcinku granicznym i w stacjach granicznych Zebrzydowice RP - Český Těšín (RC) PKP PLK S.A.
archiwalne SRJP
informacje na stronie www.cieszyn.pl